Het adellijk leven in Leuven
Het Arenberg kasteel is bekend bij iedereen uit Leuven. Daarom is het ook een krachtig symbool van de stad. Het kasteel kende veel verschillende eigenaars en functies voordat het de zetel werd van de faculteit ingenieur wetenschappen.
Bron: Maak kennis met de Arenbergs. (2020, 14 mei). Focus on Belgium. https://focusonbelgium.be/nl/cultuur/maak-kennis-met-de-arenbergs
Verbouwing van het kasteel onder de familie van Croÿ
De eerste eigenaar uit de familie van Croÿ was Antoon I. Hij verwierf de heerlijkheid Heverlee in 1446. Er kan dan nog moeilijk over een kasteel gesproken worden. Het ging waarschijnlijk nog maar over een versterkte toren op een motte. Woonvleugels en artillerieversterking werd later hieraan toegevoegd. Het kasteel van Arenberg zoals we deze nu kennen krijgt voor de eerste vorm onder nieuwe eigenaars, Willem II van Croÿ en Maria van Hamalen. De bouwmeester van de stad Leuven, Matthijs III Keldermans treedt op als architect bij deze grote verbouwingen. Een nieuwe hoofdvleugel wordt toegevoegd langs de Dijle. Hiernaast werd ook een keukenkwartier met kapel, grote zaal, trap en westtoren gebouwd. Het geheel werd vergezeld van twee torens aan weerszijde voor de symmetrie. Deze bevatten privé-appartementen, bestaande uit kamers met garderobe en kabinet. De ingang werd verplaatst van de oostzijde naar de zuidelijke. Echter liepen deze verbouwingen waarschijnlijk wat vertraging op. Doordat de nalatenschap van Heverlee aan Willem II, door Filips I van Croÿ pas in 1494 bevestigd werd. Hierna kenden de Oostenrijkse lage landen een reeks opstanden onder Maximiliaan I, in de periode van 1479 tot 1499. Het is dus meer dan plausibel dat dit voor vertragingen zou gezorgd hebben.
Het kasteel werd verder vernieuwd onder Karel III van Croÿ, die de nieuwe hertog van Aarschot en dus ook van Heverlee werd. Het dak werd gewijzigd, het voormalige dak werd ingeruild voor een zadeldak met een doorlopende nok. Tot 1612 werden aanpassingen aan het kasteel gemaakt. De donjon werd afgebroken, de rechthoekige binnenkoer werd aangelegd alsook de funderingen voor de missende torens en zijvleugels. Dit werd allemaal uitgevoerd door de militaire ingenieur, Pierre le Poivre.
Het kasteel in de handen van de familie Arenberg
Het kasteel komt uiteindelijk in de handen van de Arenberg familie door het huwelijk tussen Anne van Croÿ en Karel van Ligne, prins van Arenberg. Echter zullen ze niet veel nieuwe bouwprojecten laten uitvoeren. In 1644 brandde de westvleugel van het kasteel af. Men moet tot de eerste helft van de 18de eeuw wachten voordat er nieuwe werken worden uitgevoerd. De nieuwe werken werden uitgevoerd door ingenieur-architect Horoquelle. Het kasteel werd in de 18de-eeuw wel nog altijd gedomineerd door 16de– en 17de-eeuwse stijl.
Wanneer de hertogen Karel Marie Raymond en Lodewijk Engelbert elkaar opvolgen komt het kasteel weer verfraaid. Met als resultaat dat het de toenmalige sociale omgangsvormen beantwoorde. Het esthetische aspect van het gebouw werd bijgewerkt. Dit werd gedaan onder leiding van landmeter Jan Baptist Joris. Het interieur en de gevel van het gebouw waren niet meer van dezelfde periode. Binnen werden de grote galerijen en zalen ingeruild voor kleine salons en appartementen. De kapel wordt hierbij een biljartzaal en de kleurrijke interieurs verdwijnen ook.
Hierdoor werd de Franse architect Charles de Wailly ingezet door Lodewijk Engelbert. De Wailly werkt plannen uit en inspireert hier zich op de oostgevel van de Louvre te Parijs. De monumentale zuilen die de architect had gepland, dienden om de onregelmatige voorgevel de camoufleren. Uiteindelijk werden de plannen van de Wailly niet uitgevoerd.
Bron: De Jonge, K., & Maekelberg, S. (2018). Adellijk wonen: het kasteel in Heverlee van Croÿ tot Arenberg.
Het gebruik van het kasteel
De hoge adel net zoals Karel III van Croÿ kennen een nomadisch bestaan. Er moest wel rekening gehouden worden met de seizoenen van jacht en hofleven. Het kasteel van Heverlee was een belangrijke schakel in het netwerk van hertogelijke residenties. De oudste machtsbasis van de van Croÿ familie was het graafschap Beaumont die in het hedendaagse Henegouwen ligt. Het hertogdom Aarschot vormt het tweede zwaartepunt. Door huwelijks-politiek werd hieraan het prinsdom Chimay aan toe gevoegd. Brussel is hiernaast ook een belangrijke stad, hier verblijft het hof het vaakst. Hij reist vaak naar grensstreken, namelijk de Artois en Henegouwen, hij was namelijk gouverneur van deze streken. In 1606 is Karel III het vaakste te vinden in zijn twee favoriete residenties, in Heverlee en Beaumont.
Zoals eerder vermeld toont de familie Arenberg weer meer interesse in het kasteel in Heverlee vanaf de 18de-eeuw. Tot aan de Eerste wereldoorlog speelde het kasteel een belangrijke rol in het familieleven van de Arenbergs. Hier werden theateropvoeringen georganiseerd in de diverse salons. Er werd ook gejaagd in de bossen van het domein. Deze exclusieve levensstijl kon alleen maar ondersteund worden door het inzetten van een uitgebreide personeels-equipe. Het domein werd ook een paar keer opengesteld, rond 1900 voor de Vlaamse kermis. De opbrengst dat dit evenement genereerde werd bestemd voor goede doelen.
Bron: De Jonge, K., & Maekelberg, S. (2018). Adellijk wonen: het kasteel in Heverlee van Croÿ tot Arenberg.
Het kasteel kende een luxueus adellijk leven onder de families de Croÿ en Arenberg. Hier kwam een einde aan door de eerste wereldoorlog. Het gebouw kwam in de jaren 1920 in de handen van de Leuvense universiteit. Deze kocht het van de Belgische staat over. Doordat de Arenberg familie van Duitse afkomst was, werd het kasteel onder sekwester geplaatst. In 1916 wou de hertog van Arenberg het kasteel al schenken aan de universiteit. Door de families origine en het toenmalige maatschappelijke klimaat was het voor de universiteit onmogelijk om het geschenk te aanvaarden. Tijdens de Tweede wereldoorlog liep het gebouw schade op. De hoofdvleugel werd het zwaarste getroffen. Vanaf 1960 begon de universiteit aan de restauratie van de gebouwen. Hierbij maakten ze de gebouwen geschikter voor onderwijs- en onderzoeksactiviteiten. Dit proces gebeurde in verschillende fases. Enkele negentiende-eeuwse ingrepen werden teruggedraaid. Er werden ook hedendaagse elementen toegevoegd tijdens deze opknapwerken. In 1980 werd het volledige Arenbergkasteel beschermd, zowel het kasteel en het park. Het domein wordt nu onder andere gebruikt door de faculteit ingenieurswetenschappen. Hierbij zijn moderne laboratoria en aula’s gebouwd. In het Arenbergpark is ook een heel sportcomplex uitgebouwd door de universiteit.
Opgravingen
In mei 2023 werd opgravingen gevoerd in de binnenkoer van het kasteel door eerstejaars studenten archeologie. Dit onder leiding van prof Johan Claeys. Ze legden de binnenkoer van het kasteel blood. Hier vonden ze sporen van de 15de-eeuwse donjon waarover eerder gesproken werd. Deze archeologische vondsten bevinden zich onder de hedendaagse noordvleugel. Er kon met zekerheid besloten worden dat het om het 15de-eewse gebouw ging omdat er ook sporen werden teruggevonden van het bolwerk. Het gaat degelijk om een bolwerk, daar is geen twijfel aan mogelijk door de gevonden nissen in de verdedigingsmuur. In een van deze nissen stond heel duidelijk een kanon. Een andere nis stond wat hoger, hierdoor kon afgeleid worden dat deze werd gebruikt door een schutter. Naast een deel van de toren en het bolwerk werd ook een oude kasseienweg blootgelegd. Het pad lag ruim een meter onder het huidige loopniveau.
Meer lezen?
- De Jonge, K., & Maekelberg, S. (2018). Adellijk wonen: het kasteel in Heverlee van Croÿ tot Arenberg.
- Arenbergkasteel: Hoofdgebouw | Inventaris onroerend erfgoed. (2013). https://inventaris.onroerenderfgoed.be/teksten/152155
- Arenbergkasteel KU Leuven | KU Leuven Erfgoed. (z.d.). KU LeuvenErfgoed. https://www.kuleuven.be/erfgoed/nl/gebouwen-en-monumenten/arenbergkasteel
- Nws, V. (2023, 11 mei). Studenten archeologie leggen 15e-eeuws bolwerk Arenbergkasteel in Heverlee bloot. vrtnws.be. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/05/11/archeologie-arenbergkasteel/
Leave a Reply