De ruïnes in het Sint-Donatuspark
Het Sint-Donatuspark strekt zich uit over zo’n 2,4 hectare en ligt midden in het centrum van Leuven tussen de Tiense-, Vlamingen-, Naamse- en Charles Deberiotstraat. Het park werd tussen 1869 en 1875 aangelegd volgens het winnende ontwerp van de Leuvense tuinarchitecten Jaques Rosseels en Julien Goyers en is later verder ontwikkeld door Louis Fuchs. De geschiedenis van het park weerspiegelt niet alleen de bouwkundige visie van de 19de eeuw in het algemeen, maar ook die van Leuven zelf.
Franse of Engelse landschapsstijl?
Dit park werd geconstrueerd in de Engelse landschapsstijl en kwam voort als reactie op de strakke en geometrische Franse tuinen die toen in opkomst kwamen. Deze Engelse stijl ontstond in het midden van de 18de eeuw, in parallel aan de opkomende filosofie die een bewondering had voor de ongerepte natuur. Een voorbeeld van zo’n filosoof is Jean-Jacques Rousseau die ook schreef over de ‘edele wilde’, een primitievere mens in verre streken die leeft in de natuur en niet onderworpen is aan de westerse beschaving. Aanvankelijk waren deze Engelse tuinen kleiner en enkel bedoeld als privégebruik, maar tussen 1800 en 1870 evolueerde deze landschapsstijl naar een grootschaligere en beter geschikte plaats voor openbare wandelparken.
Deze stijl wordt gekenmerkt door verschillende aspecten. Ten eerste ontbreken symmetrie en balans en word dit vervangen door slingerende paden die langs ovalere planten- en grasvelden leiden. Dit heeft als gevolg dat je een constant veranderend uitzicht krijgt. Verder heeft water een centrale rol, waarbij er kunstmatige meertjes of vijvers worden aangelegd die lijken alsof ze door de natuur zijn gemaakt. Hierbij worden romantische elementen toegevoegd, zoals rotsen en kunstmatige ruïnes. Vervolgens waren eenvoudige paviljoenen aanwezig in contrast met de schaarsere beeldhouwwerken. Bovendien zijn er ook veel solitaire bomen als kenmerk, dit zijn alleenstaande en vrije bomen die plaats genoeg hebben om voluit te kunnen groeien en er daarnaast ook veel natuurlijker eruit zien. Ten slotte hebben deze bomen ook nog een ander doel, doordat deze bomen rond het park werden verspreidt. Hierdoor zag je moeilijker de omringende gebouwen en leek het meer natuurlijker als je in het park liep. De tuinen proberen ook vaak exotische planten te bevatten, zoals coniferen en kastanjebomen.
Foto: Grondplan Sint-Donatuspark
Eerste omwalling van middeleeuws Leuven
In het park zijn overblijfselen te vinden van de oorspronkelijke 12de-eeuwse stadsomwalling van Leuven dat gebouwd werd in een Romaanse stijl. Deze muur werd gebouwd rond de Sint-Pieterskerk en was ongeveer 2700 meter lang, waarbij het 31 torens en 11 poorten telden. Doordat Leuven een welvarende stad werd, gaf graaf Godfried III toestemming om te starten met de bouw van de muur aan het einde van de 12de eeuw. Door de blijvende welvaart en groei van Leuven, werd in 1357 een tweede stadsmuur opgericht, waardoor de eerste muur zijn defensieve rol verloor. Ondanks dit verlies van functie, werd de oorspronkelijke omwalling niet afgebroken. Veel ervan bleef bewaard gebleven en de torens werden gebruikt als opslagplaats of zelf om tuinen te vormen, zoals in het Sint-Donatuspark. Het gemeentebestuur van Leuven bleef voor onderhoud zorgen na de bouw van de nieuwe muur. Tot in de 18de eeuw betaalden huurder voor het gebruik van deze overblijfselen, maar na de Franse Revolutie werden deze geïntegreerd in privé-eigendommen.
Foto: Overblijfsel eerste stadsomwalling in het Sint-Donatuspark
Waar zijn de restanten tegenwoordig te vinden?
Tegenwoordig zijn er nog steeds zichtbare overblijfselen van de eerste stadsmuur verspreid doorheen de stad. Een aantal voorbeelden hiervan zijn in de Karel van Lotharingenstraat, in het Handbooghof, in de redingenstraat, bij het universitaire ziekenhuis, langs De Dijle bij de Jansenius- en Justus Lipsiustorens en in het Sint-Donatuspark. De restanten van het park zijn ongeveer 135 meter lang en 3 meter hoog en zijn sinds 1978 beschermd als monument. Deze torens hebben afwisselend lichte en bruine zandstenen, waarbij er ook schietgaten zichtbaar zijn. Daarnaast passen de ruïnes perfect binnen de Engelse landschapsstijl. Hun oorspronkelijke functie van bescherming is verloren gegaan en dienen nu enkel nog ter decoratie en als stille getuigen vaan een verloren tijdperk. Het Sint-Donatuspark is dus niet alleen een groene long midden in de stad, waar veel studenten op af komen wanneer het goed weer is, maar er bevindt zich dus ook een historisch erfgoed van de stad.
Meer Lezen?
Archief Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, DB000497, Sint-Donatuspark, restauratiedossiers.
Historische tuinen en parken België: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/themas/146
Teksten van stadspark Sint-Donatus: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/201074/teksten
Leave a Reply